(ÇOCUK SAĞLIĞINI EN İYİ DURUMA GETİRME: TARAMA, AŞILAMA, YARALANMA KONTROLÜ, İLERİYE YÖNELİK REHBERLİK VE DANIŞMANLIK)

Aşı nedir?

Bağışıklık sistemini uyararak hastalığa karşı koruma sağlayan biyolojik ürünlerdir.

Etkisi, zayıflatılmış ya da öldürülmüş mikroorganizmaya ya da bunun bazı parçalarına, bağışıklık sisteminin yanıt vermesiyle ortaya çıkar. Böylece kişi hastalık etkeni ile karşılaştığında bağışıklık sistemi etkeni hatırlayarak hızlıca yanıt geliştirecek ve hastalık ortaya çıkmadan ya da hafif bir tablo ile geçirilecektir.

Aşılama ile  kişinin etkenle karşılaşarak vücudunun bağışıklık oluşturması ama bu sırada hastalığa yakalanmaması istenir.

İki ana gruba ayrılır; canlı aşılar ve inaktive aşılar.

Canlı aşılar, mikroorganizmaların zayıflatılmış halleridir. Etken vücutta çoğalır ancak güçlü formu olmadığı için hastalık yapmadan bağışık yanıt oluştururlar. Ve genellikle tek doz yeterlidir. Bağışıklık sistemi baskılanmış olanlara, gebelere kesinlikle uygulanmamalıdır. (BCG, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, su çiçeği, oral polio aşıları …)

İnaktive aşılar, etkenin tamamı ya da bir parçasından üretilmiş aşılardır. Etkenin vücutta çoğalması mümkün değildir. Genel olarak tekrar eden dozlara ve pekiştirme dozuna ihtiyaç vardır.

Aşıların içinde ne var?

Aşıların içinde aktif içerik, süspansiyon sıvıları, koruyucu maddeler ve adjuvanlar vardır.

Adjuvanlar, aşının neden olduğu bağışıklık yanıtının süresini ve gücünü artırmak için konan maddelerdir.

Alüminyum tuzları, adjuvan olarak kullanılırlar. Aşının aktif içeriğinin yavaş salınmasına böylece bağışıklık sisteminin uyarılıp aşıya karşı daha güçlü bir yanıt ortaya çıkmasına neden olur. Bir doz aşıda 2 miligramdan daha az miktarda bulunur. Bu doz, gıda, su veya diğer kaynaklardan insan vücuduna giren alüminyum düzeyi ile karşılaştırıldığında oldukça düşük bir düzeydir.

Tiyomersal, aşıların içinde koruyucu madde olarak konan etil cıvalı bir maddedir. Temel işlevi, aşıda mikrobiyal üremeyi engellemektir. Tiyomersalin otizm ile ilişkili olduğuna dair iddialar olmasına karşın, aşılardaki tiyomersalin OTİZM riskine dair bilimsel kanıt yoktur.

İnsan ve hayvan hücre kültürleri, aktif içerik olarak bazı aşılardaki virüsler (çünkü bazı ajanlar sadece insan veya hayvan hücrelerinde çoğalırlar), laboratuvarda hayvan hücrelerinde üretilir. Hayvan kültürlerinde aşıların üretilmesiyle herhangi bir hastalık geçmesi söz konusu değildir.

Antibiyotikler, aşının içindeki bakterilerin üremesini durdurmak amacıyla kullanılır. Bu antibiyotikler, neomisin, polimiksin B, gentamisin ve kanamisindir. Bu durumun önemi, ilaç alerjisidir. Bu nedenle aşı uygulanmadan önce ilaç alerjisi sorgulanmalıdır.

Jelatin, bazı canlı virüs aşılarında ısının artması gibi nedenlerle etkenin çoğalarak patojen hale gelmesini önlemek için yani stabilizör olarak kullanılır.  Bu noktada en önemli tartışma konusu, aşılardaki jelatinin domuz dokularından elde edilip edilmediğidir. Domuz jelatini içeren aşılar Türkiye piyasasında bulunmamaktadır. Jelatine karşı nadiren alerjik reaksiyon gelişebilir, bu olasılık iki milyon dozda bir olarak belirtilmektedir.

Aşıların zamanında yapılması neden önemlidir?

Bebeklerin, özellikle yaşamlarının ilk yılı, hastalıklara karşı en savunmasız ve zayıf dönemleridir. Çocuk 2 yaşını geçtikten sonra bağışıklık sistemi de güçlenmektedir.  Çocukların hastalıklardan korunması için bağışıklık sistemlerinin güçlendirilmesi gerekir. Bu nedenle hastalık etkenleriyle karşılaşmadan çocukların bir an önce tam aşılı olarak gerekli koruma kalkanını oluşturmaları gerekmektedir.

Aşının yan etkileri nelerdir?

Akut aşı yan etkileri temelde üç grupta değerlendirilir: lokal, sistemik ve alerjik.

En sık görülenler lokal reaksiyonlardır. Aşı uygulanan yerde ağrı, şişkinlik, kızarıklık vb. yan etkilerdir.

Sistemik yan etkiler, ateş, halsizlik, miyalji ( kas ağrısı), baş ağrısı, iştah kaybı gibi daha genel etkilerdir.

Alerjik reaksiyonlar ise aşının antijeni veya hücre kültürü materyali, koruyucu, stabilizör veya bakteri oluşumunu inhibe etmek için kullanılan antibiyotik gibi aşının başka bir bileşenine bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Nedir bu soğuk zincir?

Etkin bir aşılama yapılabilmesi için aşıların üretildikleri yerden tüketildikleri yere kadar uygun koşullarda taşınmasına soğuk zincir denir. Uygun koşulların sağlanamadığı durumlarda aşı etkisini yitirir. Ülkemizde hem bakanlık düzeyinde hem de depolarca oldukça etkin bir şekilde izlem gerçekleşmektedir.

Aşı takvimimizde hangi aşılar uygulanmaktadır?

Günümüzde Türkiye’ de çocukluk döneminde 13 hastalığa karşı aşı yapılmaktadır.

Bunlar; hepatit B, verem, pnömokok (zatüre), difteri, boğmazca, tetanoz, çocuk felci, hemofilus influenza tip b, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği, hepatit a aşılarıdır.

Bu takvim aşıları dışında rotavirüs, meningokok, genital siğil aşılarını da çocuk sağlığı ve hastalıkları kliniklerimizde önermekte ve uygulamaktayız.