Çocukluk çağında lenf bezi büyümesi sık görülen semptom ve bulgular arasında yer alır.
En sık nedenleri enfeksiyon hastalıkları ve otoimmun hastalıklar iken korkulanı kanserdir.
Lenf bezi büyüklüğü bölgesel veya yaygın olabilir.
Bölgesel olanlarda ön planda enfeksiyonlar, yaygın lenf bezi büyümelerinde ise sistemik hastalıklar düşünülmelidir.
Lenf bezi büyümesinde kanser çıkma sıklığı %1-3 oranındadır ve en sık lenfomalar gözlenir. Ultrasonografi ayırıcı tanıda hekime bazı bulguları ile kanser yönünde yardımcı olabilir.
Tanısı kesinleştirilememiş, kanser düşünülen vakalarda biyopsi yapılması esastır.
Nedir bu lenf sistemi?
Lenf sistemi; dolaşım sistemi, kan ve bağışıklık sistemi ile ilişkili karmaşık bir yapıya sahiptir. Doku düzeyinde lenf sıvısı, lenf kanalcıkları, bu sıvının girip çıktığı lenf düğümleri ve son noktada dolaşım sistemine katılır.
Lenf sıvısı mide- bağırsak sisteminden bağırsaklar yolu ile alınan temel besin öğelerinin yanısıra özellikle yağların taşınmasında rol oynarlar.
Karında ve torakstaki lenfatik sistemin yapısı diğer bölgelere göre daha yoğun ve komplekstir. Lenf sisteminde akım oldukça yavaştır. Özellikle bacaklardan yukarıya doğru olan lenf akımı çok yavaş ilerler.
Lenf sıvısının yapısında yağlar başta olmak üzere bazı öğeler, proteinler, antikorlar ve bağışıklık sistemi ile ilgili proteinler yer alır.
Lenfatik sistemin ana görevi hücrelerin gereksinimlerini karşılamak, sindirim sisteminden yağ transferinin sağlanması ve bağışık yanıtın oluşturulmasıdır.
Lenf bezi/ düğümü nedir?
Lenf düğümleri vücudumuzda yaygın olarak bulunan, lenf kanalcıkları boyunca yerleşmiş küçük duraklardır.
En fazla memeler arası hattın üzerinde, baş ve boyun bölgesinde yer alır. Vücudumuzda toplam 300-600 arasında lenf bezi vardır ve bunların yaklaşık yarısı baş-boyun bölgesinde yer almaktadır.
Lenf bezi nasıl ve neden büyür?
Her lenf bezi kendisine akımı olan lenf akımı bölgesinin hastalıklarında bölgesel olarak büyüyebileceği gibi, sistemik hastalıklarda da vücudumuzda bulunan bütün lenf bezleri de büyüyebilir.
Hastalıklar sırasında lenf bezinin büyümesinin nedeni lenf bezine gelen lenf akımının artması, lenf bezi içindeki hücrelerdeki artıştan kaynaklanır.
Lenf bezi büyümesine neden sıklıkla enfeksiyon hastalıklarıdır.
Kanser hastalıklarında, bazı depo hastalıklarında vb. ise lenf bezine dışarıdan gelen, lenf bezini istila eden hücre artışı söz konusudur.
Lenf bezi başka bir bölgedeki hastalıkların hücrelerinin istilası sonucu büyüyebileceği gibi, lenfomada gördüğümüz üzere lenf bezinde yer alan hücrelerin kontrolsüz çoğalmasında da büyüyebilir.
Çocukların deri altı yağ dokusu erişkine göre çok daha az olduğu için normal durumda dahi lenf bezleri ele gelebilir. Bu duruma zayıf, iştahsız çocuklarda, baş-boyun bölgesinde daha sık rastlanır.
Çocuklarda lenf bezi büyümesinin en sık görüldüğü alan boyun bölgesidir.
Bazı yaş dönemleri özellik gösterir. Örneğin yenidoğan döneminde lenf bezi büyümesi görülmez. Görüldüğünde ise TORCH grubu enfeksiyonlar unutulmamalıdırergenlik dönemindeki lenf bezi büyümelerinde ise kanser çıkma olasılığı artar.
Eğer lenf bezi bölgesi ağrılı, kızarık, sıcak ve lenf bezi ele geliyorsa bu durumda ani gelişimli lenf bezi iltihabından bahsedilir. Bu durum lenf bezinin çoğu kez bakteriyel enfeksiyonundan kaynaklanır. Tedavisi de antibiyoterapidir.
Lenf bezi büyümelerindekanser hastalıkları yönünden yüksek riskli bölgeler (köprücük kemiği üstü bölgeler, arka boyun bölgesi, kol altı bölgesi) uyarıcıdır.
Lenf bezi büyümesi olgularının sıklıkla görüldüğü yaş grubu kreş veya okul çağı çocukları; 3-12 yaş arasındadır. Zira enfeksiyon hastalıklarının da sıklığı bu yaş döneminde artmaktadır.
Atopik egzeması olan vakalarda da ikincil bakteriyel deri enfeksiyonları neticesinde lenf bezi büyümesi görülebilir.
Günümüzde çocuklarda nadir olmayan Pediculus capitis (saç bitlenmesi) vakalarında da ense üstü, boyun lenf bezi büyümeleri ikincil enfeksiyon sonucunda gelişebilir.
Kulak önü lenf bezi büyümelerinde ise göz ve kulak enfeksiyonları unutulmamalıdır.
Kol altı lenf bezi büyümelerinde ise süt çocuklarında verem aşısına bağlı iltihabi yanıt, büyük çocuklarda lenfomalar, kedi tırmığı hastalığı neden olabilir.
Kasık lenf bezibüyümeleri ise sütçocuğunda bebek bezine bağlı cilt yangısına ikincil bakteriyel enfeksiyonlar neticesinde gelişebilir.
Lenf bezi büyümesine nasıl yaklaşılmalı?
Klinik değerlendirmede ayrıntılı alınan bir öykü büyük önem taşır.
Başlangıç zamanı, daha öncesinde geçirilmiş ateşli hastalık öyküsü bulunup bulunmaması, lenfomayı düşündürebilecek “B semptomları” olarak da adlandırılan ateş, gece terlemesi ve kilo kaybı gibi semptomların olup olmaması, hayvan teması, yakın zamandaki seyahatler, aile bireylerindeki enfeksiyon hastalıkları, yapılan aşıları, kullandığı bazı ilaçlar, varsa kronik hastalıkları not edilmelidir.
Lenf bezi büyüyen her hastada mutlaka bütün vücut ayrıntılı muayene edilmeli eşlik eden solukluk, kalp atış hızı, organ büyümeleri değerlendirilmelidir.
İlk basamak testlerde enfeksiyon, iltihabi yanıtın değerlendirildiği genel kan tetkikleri, hücre yıkımını gösteren kan tetkikleri, özellikli enfeksiyon ajanı şüphelerinde onları tanımlamaya ait etken testleri yapılır. Ultrasonografik olarak yerleşim, boyut, yapısal özellikleri, belli aralıklarla tekrarlamalarla boyutsal değişimin gözlenmesi olgu bazlı planlanır. Gerekli olgularda göğüs kafesi içindeki yerleşimleri saptamak için akciğer grafisi ve yine el ile muayenede saptanamayacak karın için lenf bezi araştırması için gerek duyulan vakalarda karın ultrasonografisi çekilebilir.
Bu tetkiklere rağmen nedeni ortaya konulamamış, 3 haftadan daha uzun süre devam eden veya bu süre içinde büyüyen lenf bezi varlığında biyopsi istenmelidir. Ancak erken dönemde gelse dahi fizik muayenesi ve tetkiklerinde kanser olasılığı öne çıkıyorsa daha erken dönemde de biyopsi yapılabilir.
Biyopsi ile hücresel boyutta sapmaları değerlendirme tanıda en son ama en kesin tanıyı koyduracak bir yöntemdir. Tüm lenfadenopati vakaları içinde biyopsi yapılma sıklığı oranı % 1-3 kadardır. Biyopsi öncesinde bu karar mutlaka pediatrik hematoloji onkoloji ve çocuk cerrahisi hekimi ile değerlendirilerek alınmalıdır.