Halk arasında kanlı ishal olarak bilinen dizanteri bakteri, amip ve virüslerin neden olabildiği bir bağırsak enfeksiyonudur.

En sık etken shigella isimli bakteridir (basilli dizanteri). Campylobacter jejuni, daha nadir olarak da enteroinvazif E. coli veya salmonella diğer bakteriyel etkenlerdir. CMV sık görülen viral ajandır.

Entamobea histolytica isimli parazit dizanteriye yol açabilir ki bu tabloya amipli dizanteri denilir.

E. histolytica enfeksiyonunun geniş bir klinik yelpazesi mevcuttur.

Bu klinik tablolar herhangi bir şikâyetin olmadığı taşıyıcılıktan yüksek ölüm oranına sahip şiddetli kalın bağırsak iltihabına kadar değişkenlik gösterebilir.

Özellikle tropikal bölgelerde, sosyoekonomik düzeyin ve hijyen standartlarının düşük olduğu bölgelerde enfeksiyon sıklığı fazladır. Dünya nüfusunun yaklaşık %10’ unu etkileyen bir ajandır.

Enfeksiyon parazitik kistlerin yutulması ile kazanılır.

Enfekte olan kişilerin çoğunda mide-bağırsak sistemi içine yerleşir ve çok az şikayete neden olur yada olmaz (enfekte bireylerin %90’ ı).

Entamobea histolytica’ nın en sık neden olduğu hastalık amipli kalın bağırsak iltihabıdır (karaciğer apsesi de amipte sık görülebilen bir hastalık tipidir, ancak çocukluklarda nadirdir).

Dizanteri etken alındıktan sonra 2 hafta içinde veya daha geç ortaya çıkabilir.

Başlangıcı genellikle kademelidir. Kramplar tarzında karın ağrıları, bağırsak hareketlerinde artış, az ve sık ağrılı dışkılama, sümüksü-kanlı dışkılama şeklinde seyreder.

Hastalar arasında seyir farkı gözlenebilir. Hastaların yaklaşık 3’ te 1’inde ateş gözlenir.

Tüm yaş gruplarını etkilemekle beraber 1-5 yaş sıklığı daha fazladır.

Bebek ve küçük çocuklarda genellikle ilerleyişi hızlıdır.

Özellikle tropikal bölgelerde salgınlar, bağırsak dışı doku enfeksiyonları ve ölüm hızı daha çoktur.

Bütün bağırsak enfeksiyonlarında olduğu gibi sıvı kaybı, susuzluk, vücut tuz dengesizliği görülebilir.

Nasıl tanı konulur?

Hastanın şikayetleri, öyküsü ile amipli dizanteri şüphesi varlığında dışkı mikroskopisi, dışkıda amip antijen tayini, dışkı kültürü gibi etkeni saptamaya yönelik ve benzer tabloya neden olabilen diğer etkenleri ayırt etmeye yönelik tetkikler yapılır.

Burada önemli nokta;

Entamoebanın histolytica dışında farklı amip türlerinin de olmasıdır.

Özelikle Entamoebanın şekilsel görüntüsü aynı ancak genetik özellikleri farklı bir türü olan entamoeba dispar semptomatik hastalığa neden olmamaktadır. Ancak gaita mikroskobik incelemesinde dispar ile histolytica ayrımı yapılamamaktadır.

Yani her amip kisti hastalık etkeni değildir!

Bunun için tedavi kararı mikroskopinin dışında histolytica tipine uygun antijenik değerlendirmeyi de yaparak verilmelidir.

Bazen etken ile enfeksiyon varlığına rağmen dışkı tetkiklerinde negatif sonuçlar olabilir. Özellikle kist atılımının aralıklı olabileceği unutulmamalı ve amip şüphesi yüksekse tetkik tekrarları yapılmalıdır.

Gerek duyulan klinik durumlarda kan tetkikleri ile antikor testleri de yapılabilmektedir.

Klinik bulguları benzer olan diğer dizanteri etkenlerine yönelik değerlendirmeler de yapılmalıdır.

Nasıl tedavi edilir?

Bütün bağırsak enfeksiyonlarında olduğu gibi destekleyici tedavi gerekli şikayetlere göre düzenlenir.

Etken tanımlandıktan sonra etkene yönelik  uygun doz, sıklık ve sürede antimikrobiyal tedavi düzenlenmelidir.

Tedavi sonrası da dışkı tetkiki tekrar edilmelidir.

Nasıl önlenilir?

Bütün mide bağırsak enfeksiyonlarda olduğu gibi uygun hijyen koşulları sağlanmalıdır.

·  Kişisel hijyen (el yıkama)

·  Çevresel hijyen (temiz su kaynakları)

·  Uygun hijyenik koşullarda gıda hazırlama (ev içi/ gıda sektörü)

Aşısı ve koruyucu ilaç tedavisi henüz yoktur.